Zastosowanie zewnętrznych metod zabezpieczenia
Dyskonto weksla, faktoring międzynarodowy
W sierpniu 2005 roku ZPC „CHEMPOL” S.A. nawiązały stosunki handlowe z przedsiębiorstwem norweskim. 30 sierpnia Spółka zawarła transakcję, której przedmiotem był eksport melaminy dla nowo pozyskanego kontrahenta. Faktura eksportowa wystawiona została w koronach norweskich, a jej wartość wynosiła 3.000.000 NOK. W dniu zawarcia transakcji kurs NOK/PLN kształtował się na poziomie 0,5114229, w związku z czym przychód ze sprzedaży melaminy stanowił równowartość 1.534.200 PLN. Spółka udzieliła norweskiemu kontrahentowi trzymiesięcznego kredytu kupieckiego – przewidywany termin wpływu należności to 30 listopad 2005 roku. Ponieważ w okresie kredytowania kontrahenta norweskiego Spółka obawia się spadku kursu NOK/PLN o około 5%, a także ze względu na fakt, że Spółka nie zna sytuacji finansowej i skłonności kontrahenta do wywiązywania się przyjętych zobowiązań, ZPC „CHEMPOL” S.A. podjęły decyzję o zabezpieczeniu się przed ryzykiem walutowym oraz ewentualną niewypłacalnością kontrahenta przez:
dyskonto weksla – w dniu powstania należności ZPC „CHEMPOL” S.A. otrzymały zaakceptowany przez importera weksel trasowany o wartości nominalnej 3.000.000 NOK. Termin płatności weksla upływa z dniem 30 listopada 2005 roku – na dzień zawarcia transakcji handlowej do wykupu weksla pozostaje 92 dni. 30 sierpnia Spółka przedstawia weksel do dyskonta w banku importera otrzymując, przy stopie dyskontowej 12% w skali roku, kwotę równą 2.910.643 NOK {wartość nominalna weksla (3.000.000 NOK) podzielona przez jeden plus stopa dyskontowa za okres 92 dni (1 + 12% x 92 dni / 360 dni)}. Następnie pozyskane w wyniku operacji dyskontowej środki w koronach norweskich Spółka wymienia na walutę krajową i otrzymuje, przy kursie NOK/PLN 0,5114, równowartość 1.488.503 PLN. Koszt zabezpieczenia transakcji handlowej przy użyciu dyskonta weksla wyniósł 45.697 PLN. Jeżeli Spółka nie zastosowałaby powyższego zabezpieczenia a kurs NOK/PLN spadłby zgodnie z przewidywaniami Spółki o 5% do poziomu NOK/PLN 0,4858, przychód ze sprzedaży melaminy wyniósłby 1.457.400 PLN, co oznacza, że na transakcji handlowej powstałaby ujemna różnica kursowa w wysokości 76.800 PLN – wyższa od kosztu zastosowanego zabezpieczenia o ponad 68% (31.103 PLN);
faktoring międzynarodowy pełny – w momencie powstania należności z tytułu eksportu Spółka sprzedaje należność instytucji finansowej. Faktor po zdyskontowaniu nabytej należności wypłaca Spółce 80% jej wartości. Jeżeli przyjmiemy, że stopa dyskontowa zastosowana przez faktora wynosi 12% w skali roku, wówczas wartość zdyskontowanej należności będzie równa 2.910.643 NOK – Spółka otrzyma za zrealizowaną transakcję handlową od ręki kwotę w wysokości 2.328.514 NOK. Uzyskane w ten sposób środki w koronach Spółka wymienia następnie na złotówki i otrzymuje, przy kursie NOK/PLN 0,5114, równowartość 1.190.802 PLN. Natomiast pozostałe 20% zdyskontowanej należności (582.129 NOK) Spółka otrzyma od faktora po uregulowaniu płatności przez importera na rzecz faktora. Jeżeli 30 listopada 2005 roku zgodnie z przewidywaniami Spółki kurs NOK/PLN spadnie o 5% do poziomu 0,4858, zabezpieczony przy użyciu faktoringu przychód ze sprzedaży melaminy będzie równy 1.473.600 PLN {1.190.802 PLN + 582.129 NOK x NOK/PLN 0,4858}. Koszt zabezpieczenia transakcji handlowej w przedstawiony powyżej sposób wyniósł 45.697 PLN, a ryzyko walutowe pochłonęło 14.903 PLN, co daje łącznie przychód ze sprzedaży melaminy niższy od planowanego o 60.600 PLN. Gdyby ZPC „CHEMPOL” S.A. pozostawiły transakcję handlową niezabezpieczoną, 30 listopada przychód ze sprzedaży melaminy przy 5% spadku kursu NOK/PLN wyniósłby 1.457.400 PLN a Spółka poniosłaby stratę na transakcji w wysokości 76.800 PLN – wyższą o około 27% (16.200 PLN) od kosztu zabezpieczenia łącznie z ujemną różnicą kursową powstałą na transakcji handlowej w wyniku zastosowania faktoring.
Zarówno w przypadku dyskonta weksla, jak i faktoringu bank lub inna instytucja finansowa obok kosztu kapitału potrąca także prowizję od wartości wierzytelności, która stanowi dodatkowy wydatek dla eksportera. W związku z powyższym rzeczywisty koszt dyskonta weksla i faktoringu jest wyższy od kosztu przedstawionego w przykładzie.
Ubezpieczenie ryzyka walutowego
ZPC „CHEMPOL” S.A. 15 listopada 2005 roku sprzedały litewskiej spółce obecnie nieużywane maszyny i urządzenia do wytwarzania saletry amonowej. Faktura eksportowa została wystawiona w dolarach amerykańskich i opiewała na kwotę 900.000 USD. Termin płatności faktury został odroczony na dwa lata – do 15 listopada 2007 roku. W dniu zawarcia transakcji kurs USD/PLN kształtował się na poziomie 3,4177230, a wartość sprzedanych maszyn i urządzeń w złotych wynosiła 3.075.930 PLN. Załóżmy, że w obawie przed możliwym spadkiem kursu USD/PLN w okresie kredytowania spółki litewskiej, ZPC „CHEMPOL” S.A. podjęły decyzję o zabezpieczeniu przed ryzykiem walutowym kontraktu w drodze jego ubezpieczenia. Zgodnie z powyższą decyzją dnia 15 listopada 2005 roku Spółka zawarła z towarzystwem ubezpieczeniowym umowę ubezpieczenia, wniosła jednorazową składkę w wysokości 0,6% wartości kontraktu i w efekcie nabyła ochronę ubezpieczeniową, która zaczyna działać jeżeli kurs USD/PLN w dniu 15 listopada 2007 roku zmieni się o więcej niż ± 3% w stosunku do kursu zagwarantowanego w polisie – kursu USD/PLN z dnia 15 listopada 2005 roku. Zobaczmy jaki przychód ze sprzedaży maszyn i urządzeń osiągnie Spółka, jeżeli w dniu rozliczenia kontraktu kurs USD/PLN zmieniłby się w stosunku do kursu zagwarantowanego w polisie o:
plus 3,5% i wynosił USD/PLN 3,5373 – przy kursie USD/PLN 3,5373 na zawartej transakcji powstanie dodatnia różnica kursowa w wysokości 107.640 PLN. Ponieważ kurs zmienił się o więcej niż 3% zaczyna działać ochrona ubezpieczeniowa, która zobowiązuje Spółkę do przekazania dodatniej różnicy kursowej na rachunek towarzystwa ubezpieczeniowego. Mimo wzrostu kursu o 3,5% Spółka osiągnie przychód ze sprzedaży w wysokości 3.075.930 PLN;
plus 2,5% i wynosił USD/PLN 3,5031 – przy kursie USD/PLN 3,5031 na transakcji powstanie dodatnia różnica kursowa w wysokości 76.860 PLN. Ponieważ polisa nie obejmuje ochroną ubezpieczeniową zmiany kursu poniżej 3% Spółka zatrzymuje dodatnią różnicę kursową. Przy 2,5% wzroście kursu przychód Spółki ze sprzedaży maszyn i urządzeń wyniesie 3.152.790 PLN i będzie wyższy od przychodu planowanego o 76.860 PLN;
minus 2,5% i wynosił USD/PLN 3,3322 – przy kursie USD/PLN 3,3322 na przeprowadzonej transakcji powstanie ujemna różnica kursowa w wysokości 76.950 PLN. Ponieważ polisa przewiduje udział ZPC „CHEMPOL” S.A. w stratach kursowych powstałych w wyniku spadku kursu USD/PLN o mniej niż 3% Spółka osiągnie przychód ze sprzedaży w wysokości 2.998.980 PLN – niższy od planowanego o ujemną różnicę kursową;
minus 3,5% i wynosił USD/PLN 3,2980 – przy kursie USD/PLN 3,2980 na transakcji powstanie ujemna różnica kursowa w wysokości 107.730 PLN. Ponieważ kurs spadł o więcej niż 3% zaczyna działać ochrona ubezpieczeniowa w ramach której towarzystwo ubezpieczeniowe rekompensuje Spółce ujemną różnicę kursową. Mimo spadku kursu USD/PLN o 3,5% Spółka osiąga przychód ze sprzedaży w wysokości 3.075.930 PLN.
Różnicę pomiędzy niezabezpieczonym i ubezpieczonym przed ryzykiem walutowym przychodem ze sprzedaży maszyn i urządzeń w zależności od poziomu kursu walutowego w dniu rozliczenia transakcji przedstawiono w tabeli 12.
Tabela 12.
Ubezpieczenie ryzyka walutowego
| Przychód ze sprzedaży w USD | % zmiana kursu USD/PLN z dnia zawarcia transakcji | Kurs USD/PLN w dniu rozliczenia transakcji | Niezabezpieczony przychód ze sprzedaży w PLN | Różnice kursowe | Ubezpieczony przychód ze sprzedaży w PLN |
| 900.000 | + 3,5% | 3,5373 | 3.183.570 | + 107.640 | 3.075.930 |
| 900.000 | + 2,5% | 3,5031 | 3.152.790 | + 76.860 | 3.152.790 |
| 900.000 | 0% | 3,4177 | 3.075.930 | 0 | 3.075.930 |
| 900.000 | - 2,5% | 3,3322 | 2.998.980 | - 76.950 | 2.998.980 |
| 900.000 | - 3,5% | 3,2980 | 2.968.200 | - 107.730 | 3.075.930 |
Źródło: Opracowanie własne.
Instrumenty rynku pieniężnego
ZPC „CHEMPOL” S.A. 16 września 2005 roku dokonały importu boraksu od tureckiej firmy ETIMINE. Płatność za surowiec ma nastąpić w dolarach amerykańskich, a faktura importowa opiewa na kwotę 450.000 USD. Jeżeli Spółka uregulowałaby płatność za boraks w dniu zawarcia transakcji, koszt surowca w złotych zostałby wyznaczony na podstawie kursu USD/PLN 3,1738231 i stanowił równowartość 1.428.210 PLN. W naszym przypadku płatność za importowany surowiec ma zostać dokonana za trzy miesiące – 16 grudnia 2005 roku. Spółka nie posiada obecnie dolarów i jeśli kurs USD/PLN w ciągu najbliższego kwartału wzrośnie, będzie musiała ponieść wyższy koszt zakupu surowca. W związku z powyższym ZPC „CHEMPOL” S.A. postanowiły zabezpieczyć przed ryzykiem walutowym zobowiązanie wobec tureckiego dostawcy przez lokatę dolarową. 16 września 2005 roku Spółka podjęła następujące kroki: przy stopie procentowej dla kredytów w złotych wynoszącej 8% w skali roku zaciągnęła na trzy miesiące kredyt w wysokości 1.423.227 PLN (równoważący wartość lokaty dolarowej), wymieniła kwotę zaciągniętego kredytu na 448.430 USD (1.423.227 PLN / USD/PLN 3,1738), ulokowała 448.430 USD na trzy miesiące po stopie procentowej dla lokat dolarowych, która wynosi 1,4% w skali roku. W dniu rozliczenia transakcji handlowej wartość lokaty wraz z oprocentowaniem w wysokości 1.570 USD (448.430 USD x 0,35%) zostaną w całości przeznaczone przez Spółkę na spłatę zobowiązania importowego. Mimo, iż Spółka ponosi koszt oprocentowania kredytu w złotych w wysokości 28.465 PLN, to koszt ten (przy kursie USD/PLN 3,1738) jest w 17,5% pokrywany oprocentowaniem zarobionym na depozycie dolarowym, w związku z czym całkowity koszt zabezpieczenia transakcji przy wykorzystaniu lokaty wynosi 23.482 PLN. Jeżeli Spółka nie zabezpieczyłaby transakcji, a w dniu jej rozliczenia kurs USD/PLN wzrósłby o 1,7% do poziomu 3,2278, wówczas na transakcji powstałaby ujemna różnica kursowa w wysokości 24.300 PLN – wyższa od kosztu zabezpieczenia o 818 PLN.
ZPC „CHEMPOL” S.A. mogą zastosować strategię podobną do zaprezentowanej powyżej, jeżeli zamiast zobowiązania importowego będą chciały zabezpieczyć przed ryzykiem walutowym należność eksportową. Załóżmy, że Spółka 11 maja 2005 roku wyeksportowała towary do Belgii i wystawiła fakturę dla odbiorcy na kwotę 375.000 EUR. Jeżeli płatność byłaby dokonana natychmiast, wówczas Spółka wymieniłaby uzyskane euro na złotówki po kursie EUR/PLN 4,1856232 i otrzymała 1.569.600 PLN. Jednak w naszym przypadku należność zostanie uregulowana za trzy miesiące – 11 sierpnia 2005 roku. Istnieje zatem ryzyko, że kurs EUR/PLN w ciągu najbliższego kwartału obniży się i doprowadzi do spadku wartości wyeksportowanych towarów. Spółka decyduje się więc na zabezpieczenie transakcji przed istniejącym ryzykiem walutowym przez zaciągnięcie kredytu w euro. W związku z powyższym 11 maja 2005 roku Spółka: przy stopie procentowej dla kredytów w euro wynoszącej 5% w skali roku zaciąga na trzy miesiące kredyt w wysokości 370.370 EUR, wymienia kwotę zaciągniętego kredytu na 1.550.221 PLN (370.370 EUR x EUR/PLN 4,1856), lokuje 1.550.221 PLN na trzy miesiące po stopie procentowej dla lokat w złotych, która wynosi 3,8% w skali roku. W terminie wygaśnięcia umowy kredytowej kwota zaciągniętego kredytu wraz z oprocentowaniem w wysokości 4.630 EUR (370.370 EUR x 1,25%) zostanie w całości pokryta przez Spółkę wpływami z tytułu spłaty należności eksportowej. ZPC „CHEMPOL” S.A. na zastosowanym zabezpieczeniu ponoszą koszt oprocentowania kredytu w euro, który (przy kursie EUR/PLN 4,1856) w 76% pokrywany jest oprocentowaniem zarobionym na lokacie w złotych, co sprawia, że całkowity koszt zabezpieczenia transakcji handlowej wynosi 4.652 PLN. Gdyby Spółka nie zabezpieczyła powyższej transakcji, przy spadku kursu EUR/PLN zaledwie o 0,5% do poziomu 4,1647 przychód ze sprzedaży towarów wynosiłby 1.561.763 PLN i byłby niższy od przychodu planowanego o kwotę 7.837 PLN.
Instrumenty rynku walutowego
Transakcja forward, transakcja swap
19 października 2005 roku ZPC „CHEMPOL” S.A. zawarły transakcję ze spółką brytyjską, której przedmiotem był zakup urządzeń do odsiarczania spalin i redukcji tlenku azotu. Zgodnie z postanowieniami umowy dostawa urządzeń i zapłata za nie miała nastąpić w ciągu trzech miesięcy od dnia zawarcia kontraktu – 19 stycznia 2006 roku. Faktura eksportowa wystawiona przez dostawcę opiewała na kwotę 3.000.000 GBP. W momencie zawarcia transakcji kurs GBP/PLN kształtował się na poziomie 5,7137233, a koszt importowanych urządzeń stanowił równowartość 17.141.100 PLN. Jeśli w ciągu najbliższego kwartału dojdzie do wzrostu kurs GBP/PLN spłata zobowiązania importowego będzie wymagała od Spółki zaangażowania większej sumy PLN i doprowadzi do wzrostu kosztu nabytych urządzeń. Aby zabezpieczyć transakcję handlową przed istniejącym ryzykiem walutowym ZPC „CHEMPOL” S.A. rozważają możliwość pokrycia zobowiązania wobec brytyjskiego dostawcy przez zawarcie trzymiesięcznego kontraktu forward na zakup funtów szterlingów za złoty.
19 października 2005 roku bank kwotuje kurs GBP/PLN dla trzymiesięcznej transakcji forward w wysokości 5,7159 - 5,8047234. ZPC „CHEMPOL” S.A. kupując 3.000.000 GBP w transakcji forward będą musiały 19 stycznia 2006 roku zapłacić 5,8047 złotego za każdego funta szterlinga, co oznacza, że wartość importowanych urządzeń wyniesie 17.414.100 PLN. Zauważmy, że kurs sprzedaży forward notowany jest z premią w wysokości 910 punktów, a zatem wartość urządzeń wyznaczona według kursu terminowego jest wyższa o 273.000 PLN od wartości urządzeń wyznaczonej na podstawie kursu natychmiastowego. Zawarcie kontraktu forward pozwoli Spółce na ustalenie z wyprzedzeniem kursu wymiany walut dla przyszłej płatności i zachowanie, mimo, iż wyższego o 273.000 PLN, to jednak stałego kosztu importowanych urządzeń. Spółka akceptuje oferowane przez bank warunki transakcji forward i zawiera z bankiem kontrakt na zakup 3.000.000 GBP po kursie GBP/PLN 5,8047 z datą rozliczenia 19 stycznia 2006 roku.
15 grudnia 2005 roku spółka brytyjska powiadamia ZPC „CHEMPOL” S.A., że dostawa maszyn opóźni się o dwa miesiące, a zatem nie zostanie zrealizowana w pierwotnie przewidzianym terminie – 19 stycznia 2006 roku. Nowy termin realizacji zamówienia zostaje wyznaczony przez strony na dzień 19 marca 2006 roku. W efekcie powyższej korekty zachodzi potrzeba zamknięcia zastosowanego zabezpieczenia i dokonania ponownego pokrycia zobowiązania wobec brytyjskiego dostawcy. W tym celu Spółka decyduje się na rolowanie kontraktu forward na późniejszą datę wygaśnięcia (19 marca 2006 roku) przez zawarcie transakcji swap out 1x3 forward / forward.
19 grudnia 2005 roku bank kwotuje kurs GBP/PLN dla dwumiesięcznej transakcji swap z datą rozliczenia za miesiąc i za trzy miesiące po jej zawarciu w wysokości 5,6310 – 5,6941 dla pierwszej nogi swapa i 5,6291 – 5,6945 dla drugiej nogi swapa235. ZPC „CHEMPOL” S.A. zawierając 19 grudnia 2005 roku transakcję swap out zamykają pierwotne zabezpieczenie transakcji handlowej przez sprzedaż 3.000.000 GBP po kursie GBP/PLN 5,6310 z datą rozliczenia 19 stycznia 2006 roku, a następnie przez zakup 3.000.000 GBP po kursie GBP/PLN 5,6945 z datą rozliczenia 19 marca 2006 roku dokonują powtórnego zabezpieczenia transakcji handlowej. Przepływy pieniężne Spółki wynikające z rolowania kontraktu forward na późniejszą datę wygaśnięcia wyglądają następująco:
| 19 stycznia 2006 roku | 19 marca 2006 roku | ||||
| Transakcja forward: | kupno | 3.000.000 GBP | |||
| kurs GBP/PLN | 5,8047 | ||||
| sprzedaż | 17.414.100 PLN | ||||
| Transakcja swap: | sprzedaż | 3.000.000 GBP | kupno | 3.000.000 GBP | |
| kurs GBP/PLN | 5,6310 | kurs GBP/PLN | 5,6945 | ||
| kupno | 16.893.000 PLN | sprzedaż | 17.083.500 PLN | ||
| Przepływy netto: | kupno | 521.100 PLN | sprzedaż | 17.083.500.PLN | |
Ponieważ w okresie od 19 października do 19 grudnia 2005 roku nastąpił spadek kursu GBP/PLN, Spółka kupując 19 stycznia 2006 roku funty szterlingi po kursie 5,8047 i sprzedając je po kursie 5,6310 poniesie stratę na wymianie walut w wysokości 521.100 PLN. Spadek kursu GBP/PLN w wyżej wymienionym okresie powoduje także, że nowy kurs terminowy ustalony dla zabezpieczenia kupna GBP w marcu jest bardziej korzystny od kursu terminowego transakcji forward, co pozwoli Spółce zaoszczędzić kwotę 57.600 PLN. W ostatecznym rezultacie Spółka kupi 3.000.000 GBP za 17.604.600 PLN (17.083.500 PLN + 521.100 PLN), a efektywny kurs wymiany GBP/PLN wyniesie 5,8682. Koszt netto zabezpieczenia transakcji handlowej w okresie od 19 października 2005 roku do 19 marca 2006 roku wyniesie 463.500 PLN i będzie wyższy od kosztu pierwotnego zabezpieczenia o 190.500 PLN. Jeżeli w dniu rozliczenia transakcji handlowej okaże się, że kurs GBP/PLN na rynku natychmiastowym jest wyższy od efektywnego kursu wymiany uzyskanego na zabezpieczeniu (GBP/PLN 5,8682), będzie to oznaczało, że decyzja o zabezpieczeniu transakcji handlowej była słuszna – Spółka osiągnie zysk, natomiast jeżeli okaże się, że kurs na rynku natychmiastowym jest niższy, będzie to oznaczało, że decyzja o zabezpieczeniu transakcji była nietrafna – Spółka poniesie stratę.
Transakcja futures
ZPC „CHEMPOL” S.A. w dniu 23 czerwca 2005 roku eksportowały nadboran sodu do Francji. Faktura została wystawiona w walucie krajowej importera i opiewała na kwotę 340.000 EUR. Spółka udzieliła francuskiemu odbiorcy produktu trzymiesięcznego kredytu kupieckiego – przewidywany termin wpływu należności to 23 września 2005 roku. W dniu zawarcia transakcji kurs EUR/PLN wynosił 4,0178236, a przychód ze sprzedaży nadboranu sodu stanowił równowartość 1.366.052 PLN. Jeżeli ZPC „CHEMPOL” S.A. nie zabezpieczą długiej pozycji walutowej powstałej na transakcji handlowej, wówczas będą zmuszone do zaakceptowania kursu natychmiastowego z dnia rozliczenia kontraktu – w przypadku spadku kursu EUR/PLN w dniu rozliczenia kontraktu Spółka uzyska przychód ze sprzedaży niższy od planowanego. Aby zapewnić sobie stały przychód ze sprzedaży nadboranu sodu Spółka zdecydowała się na zabezpieczenie transakcji handlowej przez sprzedaż EUR za PLN w kontrakcie futures.
Załóżmy, że 23 czerwca 2005 roku warunki nabycia trzymiesięcznego kontraktu futures na sprzedaż EUR za PLN są następujące:
kurs terminowy futures – EUR/PLN 4,0267237;
transakcyjna wielkość kontraktu – 10.000 EUR;
cena kontraktu – 402,67 PLN (100 EUR/PLN);
termin rozliczenia kontraktu – czwarty piątek września;
początkowy depozyt zabezpieczający – 1.000 PLN za kontrakt;
minimalna wielkość depozytu zabezpieczającego – 800 PLN za kontrakt.
23 czerwca 2005 roku ZPC „CHEMPOL” S.A. zlecają swojemu maklerowi nabycie 34 kontraktów futures na sprzedaż euro za złotego z datą rozliczenia przypadającą na czwarty piątek września 2005 roku. Ponieważ każdy kontrakt obejmuje 10.000 EUR, Spółka przez zakup 34 kontraktów futures przy kursie EUR/PLN 4,0267 nabędzie prawo do sprzedaży 23 września 2005 roku 340.000 EUR za 1.369.078 PLN.
W dniu złożenia zlecenia nabycia 34 kontraktów futures makler wezwał Spółkę do wpłacenia początkowego depozytu zabezpieczającego w wysokości 1.000 PLN od każdego kontraktu, czyli łącznie 34.000 PLN. Na koniec każdego dnia w okresie ważności kontraktów rachunek depozytowy Spółki będzie aktualizowany dla określenia, czy poniosła ona stratę, czy też osiągnęła zysk na zajmowanej pozycji. Jeżeli saldo rachunku obniży się poniżej poziomu minimalnej wielkości depozytu, makler wezwie Spółkę do uzupełnienia stanu rachunku do poziomu depozytu początkowego. W omawianym przykładzie minimalna wartość depozytu została ustalona na poziomie 800 PLN od kontraktu, a więc 27.200 PLN od 34 kontraktów futures. Fragment dziennego rozliczenia łącznie 34 kontraktów futures został przedstawiony w tabeli 13.
Tabela 13.
Fragment dziennego rozliczenia 34 kontraktów futures
| Dzień | Kurs EUR/PLN | Dzienny zysk/strata w PLN | Skumulowany zysk / strata w PLN | Saldo rachunku depozytowego w PLN | Wezwanie do uzupełnienia depozytu w PLN |
| 23 czerwca | 4,0267 | | | 34.000 | |
| 24 czerwca | 4,0223 | 1.496 | 1.496 | 35.496 | |
| 27 czerwca | 4,0214 | 306 | 1.802 | 35.802 | |
| 28 czerwca | 4,0279 | - 2.210 | - 408 | 33.592 | |
| 29 czerwca | 4,0325 | - 1.564 | - 1.972 | 32.028 | |
| 30 czerwca | 4,0378 | - 1.802 | - 3.774 | 30.226 | |
| 1 lipca | 4,0453 | - 2.550 | - 6.324 | 27.676 | |
| 4 lipca | 4,0485 | - 1.088 | - 7.412 | 26.588 | 7.412 |
| 5 lipca | 4,0461 | 816 | - 6.596 | 27.404 | |
| 6 lipca | 4,0423 | 1.292 | - 5.304 | 28.696 | |
| ≡ | ≡ | ≡ | ≡ | ≡ | ≡ |
| 23 września | 3,9083 | | 40.256 | 74.256 | |
Źródło: Opracowanie własne.
Z tabeli 13 wynika, że 27 czerwca 2005 roku kurs EUR/PLN ukształtował się na poziomie 4,0214, a więc o 53 punkty niżej niż w dniu nabycia kontraktów. W efekcie powyższej zmiany Spółka zarobiła kwotę w wysokości 1.802 PLN (53 punkty x 340.000 EUR), która została wykazana na rachunku depozytowym Spółki jako zysk. Począwszy od dnia 28 czerwca do 4 lipca kurs EUR/PLN wzrastał, co oznacza, że Spółka zaczęła ponosić stratę na nabytych kontraktach. 4 lipca narastająca strata spowodowała, iż saldo rachunku depozytowego Spółki spadło poniżej kwoty 27.200 PLN uważanej za depozyt minimalny i makler wezwał Spółkę do uzupełnienia stanu rachunku o kwotę 7.412 PLN, do poziomu depozytu początkowego.
W dniu wygaśnięcia kontraktów futures, który jest jednocześnie dniem rozliczenia transakcji handlowej kurs EUR/PLN na rynku natychmiastowym ukształtował się na poziomie 3,9083238. Spółka po otrzymaniu należności eksportowej sprzedaje zatem 340.000 EUR za 1.328.822 PLN ponosząc stratę w stosunku do przychodu zagwarantowanego przez giełdę w wysokości 40.256 PLN. Powyższa strata zostaje Spółce w całości zrekompensowana przez giełdę w wyniku gotówkowego rozliczenia kontraktów futures. Połączenie 23 września 2005 roku wpływów pochodzących z transakcji natychmiastowej i rozliczenia gotówkowego kontraktów daje taki efekt, że Spółka ostatecznie uzyskuje przychód ze sprzedaży nadboranu sodu w wysokości 1.369.078 PLN. Jeżeli ZPC „CHEMPOL” S.A. nie zabezpieczyłyby transakcji handlowej, przy poziomie kursu natychmiastowego EUR/PLN z dnia 23 czerwca (4,0178) i z dnia 23 września (3,9083), na sprzedaży eksportowej powstałaby ujemna różnica kursowa w wysokości 37.230 PLN.
Opcja walutowa
11 lutego 2005 roku, w ramach przetargu zorganizowanego w Stanach Zjednoczonych, ZPC „CHEMPOL” S.A. złożyły ofertę sprzedaży licencji na korzystanie z technologii produkcji kaprolaktamu, która została wyceniona na 1.000.000 USD. Rozstrzygnięcie przetargu ma nastąpić 11 marca 2005 roku, a ewentualny wpływ należności w okresie 2-4 tygodni od powyższej daty. Pomiędzy złożeniem oferty a ogłoszeniem zwycięzcy przetargu minie jeden miesiąc. W chwili, gdy ogłoszony zostanie zwycięzca, Spółka albo nie otrzyma kontraktu i nie będzie miała otwartej pozycji walutowej, albo wygra przetarg i będzie miała zakontraktowaną otwartą pozycję walutową. 11 lutego Spółka nie wie zatem, czy wygra przetarg i czy dojdzie do przepływu walutowego, jednak nie może podejmować ryzyka wynikającego z ewentualnego zawarcia wiążącej umowy. Jeżeli oferta Spółki zostanie zaakceptowana, wówczas wzrost kursu USD/PLN będzie oczywiście korzystny dla niej, natomiast spadek kursu obniży wartość przychodu Spółki w przeliczeniu na złote. Ponieważ ZPC „CHEMPOL” S.A. nie wiedzą, którego dnia należność wpłynie na rachunek oraz czy w ogóle wpłynie, Spółka potrzebuje takiej metody zabezpieczenia, która daje prawo, ale nie zobowiązanie do sprzedaży USD po ustalonym kursie i w określonym przedziale czasu, o ile taka konieczność oczywiście wystąpi. W efekcie ZPC „CHEMPOL” S.A. decydują się na zabezpieczenie należności warunkowej przez nabycie na rynku pozagiełdowym dwumiesięcznej amerykańskiej opcji sprzedaży USD za PLN.
11 lutego 2005 roku ZPC „CHEMPOL” S.A. dysponują następującymi danymi finansowymi: kurs natychmiastowy USD/PLN 3,1362239, dwumiesięczny kurs terminowy USD/PLN 3,1660240, wysokość premii opcyjnej USD/PLN 0,1000. Przy powyższych danych finansowych 11 lutego Spółka nabywa w banku dwumiesięczną opcję sprzedaży 1.000.000 USD za 3.166.000 PLN, przy kursie realizacji opcji USD/PLN 3,1660 i wysokości premii opcyjnej 100.000 PLN (1.000.000 USD x USD/PLN 0,1000) oraz terminie wygaśnięcia opcji przypadającym na 11 kwietnia 2005 roku. Po nabyciu kontraktu opcyjnego Spółka zabezpieczyła się przed spadkiem kursu USD/PLN, lecz nie ma obowiązku sprzedaży USD za PLN. Spółka może zatem stawić czoła każdemu wariantowi rozwoju wypadków. Możliwy jest wynik taki, że Spółka przegra lub wygra przetarg, zaś dolar w stosunku do złotego wzmocni się, osłabnie lub pozostanie na niezmienionym poziomie. Przyjrzyjmy się każdemu z tych przypadków.
Przypadek A
11 marca 2005 roku Spółka wygrywa przetarg przy założeniu, że w dniu otrzymania należności kurs USD/PLN na rynku natychmiastowym jest:
wyższy od kursu realizacji opcji o 5% i wynosi 3,3243 – Spółka posiada opcję typu out of the money, nie mającą wartości wewnętrznej. W takim przypadku wykonanie kontraktu byłoby dla Spółki niekorzystne, a zatem zdecyduje się ona na dopuszczenie do wygaśnięcia opcji, natomiast otrzymaną należność sprzeda na rynku natychmiastowym uzyskując przychód w wysokości 3.324.300 PLN – wyższy od zagwarantowanego w kontrakcie o 158.300 PLN;
równy kursowi realizacji opcji i wynosi 3,1660 – Spółka posiada opcję typu at the money, neutralną. W tym przypadku niezależnie od tego, czy Spółka sprzeda 1.000.000 USD w kontrakcie opcyjnym, czy też na rynku natychmiastowym uzyska przychód w wysokości 3.166.000 PLN;
niższy od kursu realizacji opcji o 5% i wynosi 3,0077 – Spółka posiada opcję typu in the money, mającą wartość wewnętrzną. W takim przypadku wykonanie opcji będzie dla Spółki korzystne, a zatem po otrzymaniu należności wykorzysta ona przysługujące jej prawo i sprzeda 1.000.000 USD w kontrakcie opcyjnym uzyskując przychód w wysokości 3.166.000 PLN – wyższy o 158.300 PLN od przychodu, który mogłaby uzyskać sprzedając należność na rynku.
Powyższa analiza przypadku A nie uwzględnia kosztu, który ZPC „CHEMPOL” S.A. muszą ponieść, aby zabezpieczyć sprzedaż licencji przez kontrakt opcyjny. W celu ustalenia rzeczywistego przychodu Spółki, zarówno dla opcji out of the money, at the money, jak i in the money, otrzymany wynik powinien zostać pomniejszony o wartość premii – 100.000 PLN. Sytuację materialną Spółki w zależności od poziomu kursu USD/PLN na rynku natychmiastowym w dniu wykonania opcji przedstawiono na rysunku 7.
Rysunek 7.
Zysk/strata ZPC „CHEMPOL” S.A. jako nabywcy opcji sprzedaży
Źródło: Opracowanie własne.
Jak wynika z rysunku 7, jeżeli w dniu wykonania opcji kurs USD/PLN na rynku przewyższy kurs realizacji opcji (3,1660), wówczas Spółka poniesie stratę na zabezpieczeniu odpowiadającą wartości zapłaconej premii (100.000 PLN). W miarę spadku kursu USD/PLN na rynku strata Spółki będzie się zmniejszać aż do całkowitego zaniku – gdy kurs na rynku obniży się do poziomu kursu realizacji opcji (3,1660) pomniejszonego o premię (0,1000) i wyniesie 3,0660. Dalszy spadek kursu zacznie przynosić Spółce zysk na zastosowanym zabezpieczeniu, który będzie tym wyższy, im niższy będzie kurs rynkowy.
Przypadek B
11 marca 2005 roku Spółka przegrywa przetarg przy założeniu, że kursu USD/PLN na rynku natychmiastowym jest:
wyższy od kursu realizacji opcji o 5% i wynosi 3,3243 – opcja out of the money nie posiada wartości wewnętrznej – Spółka dopuszcza do wygaśnięcia opcji;
równy kursowi realizacji opcji i wynosi 3,1660 – opcja at the money nie posiada wartości wewnętrznej – Spółka dopuszcza do wygaśnięcia opcji;
niższy od kursu realizacji opcji o 5% i wynosi 3,0077 – opcja in the money posiada wartość wewnętrzną – Spółka odsprzedaje opcję bankowi.
Ponieważ w dniu rozstrzygnięcia przetargu do wygaśnięcia kontraktu opcyjnego pozostaje jeden miesiąc, zarówno opcja out of the money, jak i at the money posiada wartość z racji czasu pozostałego do jej wygaśnięcia. Istnieje zatem możliwość, że kurs USD/PLN na rynku spadnie, a Spółka będzie mogła z zyskiem odsprzedać opcję bankowi.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.