Wewnętrzne metody zabezpieczenia
Fakturowanie w walucie krajowej
W transakcjach zagranicznych bardzo duże znaczenie ma wybór waluty kontraktu. Strony uczestniczące w transakcji mogą przyjąć do rozliczeń walutę kraju importera, eksportera lub jakiegoś innego kraju. W celu zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym zarówno eksporter, jak i importer będą dążyli do wyboru waluty krajowej jako waluty fakturowania i płatności.
Fakturowanie w walucie krajowej pozwala na przeniesienie ryzyka walutowego na partnera transakcji – faktury eksportowe wystawione w walucie krajowej eksportera przenoszą ryzyko na importera, natomiast faktury importowe wystawione w walucie krajowej importera przenoszą ryzyko na eksportera. A zatem przedsiębiorstwo posiadające należności lub zobowiązania wyrażone w walucie krajowej, w przeciwieństwie do swojego kontrahenta, nie odczuje bezpośrednich skutków niekorzystnej zmiany kursu99.
Chociaż fakturowanie w walucie krajowej chroni przed bezpośrednimi skutkami ryzyka walutowego, to nie jest w stanie wyeliminować jego pośredniego oddziaływania, ponieważ ceny dóbr nabywanych od zagranicznych dostawców lub sprzedawanych zagranicznym odbiorcom będą się zmieniać zależnie od zmian kursu – cena importu prawdopodobnie wzrośnie, jeśli waluta krajowa importera ulegnie deprecjacji wobec waluty krajowej eksportera, cena eksportu prawdopodobnie spadnie, jeśli waluta krajowa eksportera ulegnie aprecjacji wobec waluty krajowej importera100.
Fakturowanie w walucie krajowej nie prowadzi do otwarcia pozycji walutowej oraz nie rodzi potrzeby prowadzenia obrotu na rynku walutowym. Jest najprostszą i najpewniejszą metodą zabezpieczenia przed bezpośrednim oddziaływaniem ryzyka walutowego. To w jakiej walucie zostanie zafakturowana transakcja zależy od pozycji przetargowej każdej ze stron, oczekiwań co do przyszłego poziomu kursu oraz realnej zdolności do zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym za pomocą innych metod. Przedsiębiorstwa polskie są zbyt słabe, aby narzucać warunki dotyczące rozliczania transakcji. Najczęściej otrzymują faktury wyrażone w walutach obcych.
Fakturowanie w walucie krajowej możliwe jest wyłącznie w tych krajach, których waluty są w pełni wymienialne, a na większą skalę tylko w przypadku walut powszechnie stosowanych w rozliczeniach międzynarodowych101. Przy braku możliwości fakturowania w walucie krajowej eksporter powinien być zainteresowany fakturowaniem sprzedaży w walucie stabilnej, która wykazuje tendencję do aprecjacji, importer fakturowaniem zakupu w walucie słabej, która wykazuje tendencję do deprecjacji102.
Klauzule waloryzacyjne
Alternatywną dla fakturowania w walucie krajowej metodą zabezpieczenia przed ryzykiem walutowym mogą być klauzule waloryzacyjne, nazywane także klauzulami o zmianie cen towarów. Klauzule waloryzacyjne umożliwiają stronom zawartego kontraktu zmianę cen towarów w takich proporcjach, w jakich od chwili zawarcia umowy do momentu zapłaty za towar zmieni się kurs waluty kontraktu w relacji do wcześniej uzgodnionej innej waluty lub koszyka walut103.
W literaturze wyróżnia się pięć różnych klauzul waloryzacyjnych104:
klauzula pełna – zmianie kursu waluty kontraktu w dniu jego płatności towarzyszy proporcjonalna zmiana cen towarów lub wartości kontraktu;
klauzula kursowa – wartość waluty kontraktu w dniu jego zawarcia przyrównuje się do wartości innej, mocnej waluty w celu ustalenia tzw. wskaźnika bazowego, którego poziom pozostanie niezmienny do ewentualnego przeliczenia różnic wynikających ze zmiany relacji między tymi walutami w dniu płatności;
klauzula koszyka walut – działa podobnie jak klauzula kursowa z tą różnicą, że wartość waluty kontraktu przyrównywana jest do kilku odpowiednio dobranych walut, które wchodzą w skład tzw. koszyka walut (funkcję koszyka walut może pełnić SDR – pieniądz emitowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy);
klauzula automatyczna z franszyzą – strony kontraktu ponoszą ryzyko tylko do pewnego, z góry ustalonego poziomu. Klauzula z franszyzą zaczyna działać, gdy zmiana kursu waluty kontraktu w stosunku do innej waluty lub koszyka walut przekroczy ustalony w kontrakcie wskaźnik procentowy. Jeżeli wskaźnik zostanie przekroczony wartość faktury korygowana jest o cały % zmiany kursu;
klauzula rewizji cen – eksporter zastrzega sobie prawo do zmiany ceny towaru w drodze jej powtórnego negocjowania, w przypadku określonego procentowo spadku kursu waluty kontraktu w stosunku do mocnych walut.
Klauzule waloryzacyjne powodują obniżenie poziomu ryzyka walutowego przez wzajemnie uzgodniony przez kontrahentów podział tego ryzyka. Zależnie od wyboru konkretnej klauzuli, strony umowy dzielą ryzyko w sposób równorzędny lub nierównorzędny. W pierwszym przypadku zarówno eksporter, jak i importer ponoszą połowę kosztów niekorzystnej zmiany kursu lub też otrzymują połowę dochodów w przypadku korzystnej zmiany kursu. W drugim ryzyko zostaje wyeliminowane tylko dla jednej strony kontraktu105.
Aby możliwe było zastosowanie odpowiedniej klauzuli waloryzacyjnej, musi ona zostać wcześniej wprowadzona do kontraktu. Należy także mieć na uwadze, że klauzule bezwzględnie zobowiązują obydwie strony kontraktu, a zdolność do wynegocjowania korzystnej klauzuli zależy od siły przetargowej każdej ze stron. Istotną sprawą jest również to, czy przedsiębiorstwo z określonym partnerem nie zawiera jednocześnie kontraktów importowych i eksportowych. Jeśli tak, należy rozważyć, czy umieszczenie klauzuli jest opłacalne106. Częstym ograniczeniem w zastosowaniu tej metody zabezpieczenia są trudności w wypracowaniu wspólnej klauzuli w sytuacji, gdy zainteresowane strony mają zbieżne przewidywania co do kierunku zmiany kursu w okresie obowiązywania kontraktu107.
Przyspieszanie i opóźnianie płatności - leading and lagging
Istotą metody leading and lagging jest przyspieszanie i opóźnianie terminów rozliczeń zagranicznych należności i zobowiązań. Metoda ta opiera się na założeniu, że mocne waluty będą się nadal umacniały, a słabe będą wciąż słabły108. W związku z powyższym, przedsiębiorstwo spodziewające się deprecjacji waluty krajowej będzie starało się przyspieszyć termin płatności zobowiązań z tytułu importu i opóźnić termin wpływu należności eksportowych, przedsiębiorstwo spodziewające się aprecjacji waluty krajowej przyjmie odwrotną taktykę – będzie podejmować działania mające na celu przyspieszenie terminu wpływu należności z tytułu eksportu oraz opóźnienie terminu płatności zobowiązań importowych.
Zastosowanie metody leading and lagging ma na celu wyeliminowanie niepotrzebnego obrotu na rynku walutowym przez posłużenie się wewnętrznymi źródłami walut, albo wykorzystanie oczekiwanych zmian w kursach walut przez maksymalizację należności we względnie mocnych walutach, a zobowiązań w walutach słabych109.
Istotnym ograniczeniem zastosowania metody przyspieszania i opóźniania płatności jest to, że może ona zostać wykorzystana w wewnętrznych transakcjach w obrębie grupy kapitałowej. Opóźnienie płatności wobec partnerów z zewnątrz lub proszenie ich o wcześniejszą zapłatę na rzecz przedsiębiorstwa zawsze spotyka się z niechęcią, żądaniem dodatkowych upustów lub innej finansowej rekompensaty, której wynegocjowanie najprawdopodobniej zniwelowałoby korzyści uzyskane dzięki zastosowaniu metody110. Dodatkową trudnością jest fakt, że partnerzy danego przedsiębiorstwa w analogiczny sposób mogą usiłować przesunąć ciężar ponoszonego ryzyka.
Kompensata wewnętrzna - netting
Kompensata wewnętrzna wiąże się z agregowaniem otwartych pozycji walutowych oraz z ograniczaniem liczby transakcji kupna lub sprzedaży walut przeprowadzanych na rynku. W procesie kompensowania analizuje się rzeczywiste i przewidywane przepływy walutowe, zarówno w obrębie grupy kapitałowej, jak i z partnerami z zewnątrz, w celu ustalenia krótkiej lub długiej pozycji netto w każdej z walut w danym okresie111. Kompensata wewnętrzna przez zastąpienie wielkości brutto wielkościami netto pozwala na redukcję ryzyka walutowego na jakie narażone jest przedsiębiorstwo112.
Ze względu na sposób łączenia przepływów walutowych kompensata wewnętrzna może być przeprowadzona na dwóch poziomach – pierwotnym oraz wtórnym. Kompensata pierwotna polega na zestawieniu (w obrębie danej grupy kapitałowej) należności i zobowiązań wyrażonych w tej samej walucie obcej w stosunku do waluty krajowej, skutkiem czego zmniejsza się poziom netto waluty obcej. Przy założeniu, że każda transakcja wymiany walut nastąpi w stosunku do waluty krajowej, po kompensacie pierwotnej całkowita liczba transakcji, które trzeba przeprowadzić na rynku powinna się zmniejszyć. Przedsiębiorstwo, aby uzyskać dalsze korzyści płynące z nettingu, otrzymany wynik kompensaty pierwotnej może poddać kompensacie wtórnej, która polega na zestawieniu otwartych pozycji wyrażonych w różnych walutach obcych113. Zastosowanie kompensaty wtórnej możliwe jest wówczas, gdy przedsiębiorstwo posiada należności w jednej, a zobowiązania w innej walucie obcej. Kompensata wtórna przez wykorzystanie krzyżowej wymiany walut (przeprowadzenie transakcji z pominięciem waluty krajowej) umożliwia ponowne zmniejszenie liczby transakcji niezbędnych do przeprowadzenia na rynku walutowym.
Kompensata wewnętrzna przez ograniczenie występowania otwartych pozycji walutowych eliminuje dwukierunkowe transakcje wymiany walut i związane z nimi prowizje. Metoda ta nie pozwala jednak całkowicie wyeliminować ryzyka walutowego występującego w przedsiębiorstwie.
Dopasowanie - matching
Przedsiębiorstwo zabezpieczające się przed ryzykiem walutowym za pomocą matchingu podporządkowuje wielkość zobowiązań i terminy ich spłaty pod wielkość należności i terminy ich wpływu.
W praktyce najczęściej spotykanym rodzajem matchingu jest matching naturalny. Polega on na wiązaniu wpływów i płatności wyrażonych w tej samej walucie obcej w taki sposób, aby były one zbliżone pod względem wartości i czasu występowania. Obok matchingu naturalnego przedsiębiorstwo może również zastosować matching równoległy, polegający na wiązaniu wpływów i płatności wyrażonych w różnych walutach obcych, dodatnio ze sobą skorelowanych114. Zarówno w przypadku matchingu naturalnego, jak i równoległego, uzyskane wpływy walutowe wykorzystywane są do dokonania płatności na rzecz innych podmiotów.
Matching jest szczególnie przydatną metodą zabezpieczenia przed ryzykiem w przedsiębiorstwach, które dysponują stałymi, dwukierunkowymi przepływami w tej samej walucie obcej lub w różnych walutach obcych, dodatnio ze sobą skorelowanych. Dopasowanie płatności do wpływów powoduje pełne pokrycie lub zmniejszenie otwartych pozycji oraz eliminuje zbędny obrót na rynku.
Największe trudności w zastosowaniu matchingu mogą wystąpić wtedy, gdy oczekiwane wpływy walutowe nie zostaną zrealizowane. W takiej sytuacji przedsiębiorstwo może nie być w stanie uregulować płatności w pierwotnie wyznaczonym terminie.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.