www.eprace.edu.pl » ryzyko-walutowe » Charakterystyka ryzyka walutowego » Pojęcie i istota ryzyka walutowego

Pojęcie i istota ryzyka walutowego

Ryzyko jest jednym z najbardziej popularnych pojęć pojawiających się w ostatnich latach w literaturze ekonomicznej. Towarzyszy ono zarówno działaniom – ryzyko związane z realizacją określonych zamierzeń, jak i stanom – ryzyko związane z zachowaniem istniejącego stanu rzeczy¹.

Ryzyko wynika z faktu podejmowania decyzji. Każda decyzja wiąże się z prognozowaniem wartości określonych czynników. Niestety, nigdy nie można w sposób absolutnie pewny ustalić, jak ukształtuje się wartość poszczególnych czynników, stanowiących podstawę bieżącej decyzji. Dzisiejsza decyzja może więc nie przynieść przyszłych oczekiwanych efektów².

W praktyce bardzo często ryzyko utożsamiane jest z niepewnością. Zgodnie z teorią sformułowaną przez F.Knighta, ze względu na kryterium możliwości pomiaru, wyróżnia się dwa rodzaje niepewności – mierzalną i niemierzalną. Niepewność mierzalna określana jest mianem ryzyka. Występuje ona wtedy, gdy rezultat danej działalności może zostać określony za pomocą jednego z trzech prawdopodobieństw: matematycznego, statystycznego lub szacunkowego. Natomiast, jeżeli nie można określić wyniku danej działalności za pomocą wymienionych miar, mamy do czynienia z niepewnością w ścisłym znaczeniu³.

Niepewność jest niezbędnym warunkiem zaistnienia ryzyka. W odróżnieniu do ryzyka dotyczy zmian, w przypadku których nie ma możliwości oszacowania prawdopodobieństwa ich zajścia. Warto także zapamiętać, że „każda sytuacja ryzykowna jest jednocześnie niepewna, może jednak pojawić się niepewność bez elementu ryzyka”⁴.

Obecnie istnieje wiele rodzajów ryzyka, na które, w większym lub w mniejszym stopniu, narażone są funkcjonujące na rynku przedsiębiorstwa. W niniejszej pracy przedmiotem rozważań jest ryzyko walutowe, określane również jako ryzyko kursowe (ang. foreign exchange exposure).

W literaturze ryzyko walutowe definiowane jest na wiele sposobów. Pojęciem tym określa się „hipotetyczne prawdopodobieństwo spadku przychodów lub wzrostu kosztów w transakcji międzynarodowej, wynikających ze zmiany poziomu kursu walut, których dotyczyła dana transakcja”⁵.

Ryzykiem walutowym można również nazwać potencjalną możliwość powstania ujemnych różnic kursowych, przy czym ujemne różnice kursowe mają miejsce, gdy kurs waluty obcej, w której powstała należność obniża się lub wzrasta kurs waluty obcej, w której zaciągnięto zobowiązanie ⁶.

Ryzyko walutowe to także „ryzyko poniesienia straty z tytułu posiadania przez bank lub spółkę otwartej i niezabezpieczonej pozycji walutowej na skutek niekorzystnego ruchu kursów walutowych”⁷.

Jeszcze inne ujęcie ryzyka walutowego można znaleźć w pracy P.Misztala, w której oznacza ono „ryzyko zmiany przeliczonej na walutę krajową kwoty należności lub zobowiązań, która była ustalona w walucie obcej, w wyniku zmiany kursu waluty obcej w stosunku do waluty krajowej. Inaczej rzecz biorąc, ryzyko walutowe to prawdopodobieństwo pogorszenia sytuacji finansowej danego podmiotu na skutek nieprzewidzianej zmiany kursu walutowego”⁸.

Z kolei L.Szyszko i J.Szczepański definiują ryzyko walutowe jako „ryzyko zmiany kursu dla importera, eksportera, banku prowadzącego operacje walutowo – dewizowe oraz państwa”⁹.

W myśl kolejnej definicji, D.Bennetta, ryzyko walutowe oznacza „bieżącą pozycję lub pozycję przyszłych okresów bądź też przewidywany przyszły składnik aktywów lub pasywów, denominowany w walucie obcej, który – czy to z przyczyn handlowych (rachunek zysków i strat), czy też bilansowych – musi być przeliczony na inną walutę według kursu, który jeszcze nie został określony”¹⁰.

Powyższe definicje nie wyczerpują w pełni pojęcia ryzyka walutowego. W większości przypadków akcentują jego negatywne skutki, takie jak możliwość spadku przychodów lub wzrostu kosztów, powstanie ujemnych różnic kursowych, pogorszenie sytuacji finansowej, niebezpieczeństwo nie osiągnięcia założonych efektów, poniesienie strat. Jeżeli ryzyko walutowe zawiera w sobie wyłącznie negatywne aspekty, wówczas mówimy o tzw. czystym ryzyku walutowym.

W literaturze, obok czystego ryzyka walutowego, można także spotkać się z tzw. spekulacyjnym ryzykiem walutowym, które uwzględnia zarówno negatywne, jak i pozytywne aspekty, a zatem w pewnych sytuacjach jest szansą, a w pewnych zagrożeniem.

Spekulacyjne ryzyko walutowe można zdefiniować jako możliwość wystąpienia efektu działania niezgodnego z oczekiwaniami – efekt jest lepszy niż się spodziewano lub gorszy od oczekiwań¹¹.

Istnienie spekulacyjnego ryzyka walutowego potwierdza również inna definicja, która mówi, że „ryzykiem walutowym nazywamy możliwość zmniejszenia wartości dochodów lub wzrostu kosztów oraz możliwość wzrostu dochodów lub obniżenia się kosztów działalności w związku ze zmianami kursów walut”¹².

Pozytywny aspekt ryzyka walutowego można dostrzec także w definicji podanej przez D.Dziawgo, która sugeruje, że ryzyko walutowe „związane jest z osiągnięciem zysku z papierów wartościowych bądź lokat bankowych nominowanych w walucie innej niż własna inwestora”¹³. Mimo, iż niektórzy autorzy łączą ryzyko walutowe z pozytywnym aspektem, to jednak powszechnie jest ono rozumiane w kontekście zagrożenia wynikającego z wahań kursów.

Na podstawie podanych definicji nietrudno zauważyć, że ryzyko walutowe, zarówno czyste, jak i spekulacyjne, niewątpliwie dotyczy zmian kursów. Chcąc poznać bliżej naturę ryzyka walutowego, należy zatem zdefiniować kurs walutowy.

„Kurs walutowy to liczba jednostek danej waluty, jaka może być nabyta za jedną jednostkę innej waluty¹⁴”. Kurs walutowy odzwierciedla związek pomiędzy wartością dwóch walut, jest on ceną jednej waluty wyrażoną w innej walucie. W warunkach wolnego rynku ceny walut, podobnie jak ceny innych dóbr, kształtują się na podstawie gry popytu i podaży. Gra ta odbywa się na globalnym rynku walutowym. Czynniki, które wpływają na wzrost podaży lub obniżkę popytu na określoną walutę, powodują obniżenie jej wartości na rynku walutowym. Natomiast czynniki, które wpływają na obniżenie podaży lub wzrost popytu na określoną walutę, powodują wzrost jej wartości na rynku walutowym¹⁵.

Ogół czynników wpływających na wartość poszczególnych walut można podzielić na dwie grupy: czynniki długookresowe (wynikające z koniunktury gospodarczej i sytuacji ekonomicznej kraju) oraz czynniki krótkookresowe (zależne od czynników politycznych i oczekiwań dotyczących przyszłych kursów wymiany)¹⁶.

Do głównych czynników mających wpływ, zarówno w krótkim, jak i w długim okresie, na wartość walut należą¹⁷: produkt narodowy brutto i produkt krajowy brutto, poziom stóp procentowych, stopa inflacji i stopa bezrobocia, bilans płatniczy kraju, inwestycje portfelowe i inwestycje bezpośrednie, oczekiwania uczestników rynku walutowego, spekulacja, stabilność polityczna i wystąpienia liderów politycznych, wydarzenia światowe, płynność rynku, polityka kursowa banku centralnego, analiza techniczna.

Informacje dotyczące kierunku i skali zmian poszczególnych czynników, czy to w sposób bezpośredni, czy też pośredni, znajdują odzwierciedlenie w kursach walut. Ponieważ kursy wymiany danej waluty w określonej chwili determinowane są przez wiele czynników, nigdy nie można mieć pewności, czy w określonym punkcie czasu w przyszłości będą one kształtowały się na oczekiwanym poziomie. Owa niepewność poziomu zmiany kursu walut wzrasta wraz ze wzrostem zmienności wyżej wymienionych czynników i stanowi istotę ryzyka walutowego.

Przyjmując, że przedmiotem analizy w niniejszej pracy będzie czyste ryzyko walutowe, istotę ryzyka walutowego można zdefiniować jako „niepewność, a zwłaszcza możliwość poniesienia straty na skutek niekorzystnych zmian kursów walutowych”¹⁸. W praktyce sprowadza się ona do tego, że wyrażone w walucie krajowej oczekiwane zagraniczne przychody i wydatki pieniężne lub też, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa dewizowe aktywa i pasywa mogą ulec zmianie w następstwie wahań kursów walut, których kierunek i skalę trudno przewidzieć. Stąd rośnie zainteresowanie ryzykiem walutowym – ze względu na jego oddziaływanie na opłacalność działań poszczególnych przedsiębiorstw.

Zagrożenie ryzykiem płynącym ze zmiany kursów walut określane jest jako sytuacja, w której przedsiębiorstwo posiada pewne kwoty denominowane w walutach obcych¹⁹. A zatem, każda decyzja związana z ruchem środków pieniężnych wyrażonych w walutach obcych, pociąga za sobą ryzyko walutowe. W przypadku wyżej wymienionej decyzji podejmowanie ryzyka jest zasadniczym i nieodłącznym elementem prowadzenia działalności.

Ryzyko walutowe w krótkim okresie może prowadzić np. do zmniejszenia realizowanych należności lub zwiększenia zobowiązań w przeliczeniu na walutę krajową. Z kolej, w dłuższym okresie może spowodować zagrożenie w postaci utraty oczekiwanej wartości przyszłych przepływów pieniężnych planowanych transakcji zagranicznych. Ponadto, wpływa ono na poszczególne pozycje bilansu, które przeliczone po nowym kursie mogą zmienić swoją wartość księgową²⁰. W rezultacie ryzyko walutowe może stwarzać istotne zagrożenie dla aktualnej pozycji finansowej, oczekiwanych strumieni pieniężnych i rynkowej wartości przedsiębiorstwa. Jest ono zatem niebezpieczne i kosztowne w skutkach.

Pomimo zagrożeń jakie pociąga za sobą ryzyko walutowe, istnieje wiele powodów, dla których przedsiębiorstwa decydują się na podjęcie tego ryzyka. Należą do nich²¹:

• import i eksport dóbr lub usług (np. towary, reklama, transport),

• przepływ pieniądza krótkoterminowego (np. kredyty, depozyty),

• inwestycje w zagraniczne aktywa finansowe (np. akcje, obligacje),

• inwestycje w zagraniczne aktywa rzeczowe (np. fabryki),

• transfer zysków zrealizowanych za granicą.

Ryzyko walutowe jest pojęciem wieloznacznym i złożonym. Zależy od stopnia wahań kursów walut i wzrasta proporcjonalnie wraz z ich wzrostem ²². Istotne znaczenie ma tutaj także czynnik czasu. Im dłuższy okres występuje między np. datą zaciągnięcia kredytu w walucie obcej a datą jego spłaty, tym większe jest ryzyko, ponieważ trudniej jest oszacować przyszły poziom kursu.

Podlegające ciągłej fluktuacji kursy wymiany walut mają duży wpływ na dotychczasowe warunki prowadzenia działalności gospodarczej, a w efekcie oznaczają ich zmianę dla importerów, eksporterów, inwestorów, kredytodawców i kredytobiorców, przedsiębiorstwa ponadnarodowych, a także innych podmiotów, których działalność z różnych przyczyn, związana jest z przeprowadzaniem operacji na rynku walutowym.

komentarze

Przeszukaj ePrace

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.